Dat de betekenis van het woord ‘mooi’ cultuurgebonden is en een lange historie kent beschrijven we in dit deel. Mooi maken en verfraaien is universeel en is van belang voor de ranking binnen een groep en heeft bovendien een biologische functie. In de dierenwereld is mooi maken een onderdeel van de voortplanting en de bijbehorende paringsrituelen. Dichter Publius Ovidius Naso heeft rond het begin van de jaartelling de Ars Amatoria (De kunst der liefde) geschreven. Zijn werk bestond uit maar liefst drie boeken waarin hij zowel mannen als vrouwen voorzag van tips bij het vinden van een partner. Uiterlijke verzorging was een onderdeel van dit literaire werk.

Oerdrang

Mooi maken is een oerinstinct  waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen de homo ludens (de spelende mens) en de homo hierarchicus. De spelende mens vindt het gewoon leuk zich mooi te maken zonder daar direct consequenties aan te verbinden terwijl voor de homo hierarchicus verfraaiing te maken heeft met ranking en pikorde. Verfraaiing is ook afhankelijk van de stam waartoe je behoort en is van invloed op in- of uitsluiting. Als  je er mooi uitziet conform de norm van die bepaalde groep dan verkrijg je meer macht en status. In onderzoeken naar de begrippen ‘mooi’ en het tegenovergestelde ‘lelijk’ blijkt dat wanneer mensen moeten kiezen tussen of ze mooi of lelijk willen zijn, massaal gekozen wordt voor mooi. Mooi en lelijk zijn subjectieve begrippen, toch is schoonheid eeuwenlang een van de meest besproken onderwerpen. Veel bekende mythen en verhalen gaan over schoonheid. Vooral het uiterlijk van vrouwen heeft een grote rol in de geschiedenis gespeeld als prinsessen of verleidelijke monsters. Onderzoeken tonen aan dat mooie mensen betere baankansen hebben dan minder aantrekkelijke mensen.

In- en uitsluiting

Ieder individu wil voorkomen buitengesloten te worden! Wanneer je wordt ingesloten, hoor je erbij en betekent dat (sociale) veiligheid en positieve ranking. Zelfs iemand die ervoor kiest kluizenaar te zijn, wil bij andere kluizenaars horen. Verfraaiingen zijn coderingen en identiteit gedreven. Insluiting geeft ook extra privileges. Verfraaiingen zijn context en tijdgebonden en dragen bij aan de gezamenlijke identiteit van de groep waartoe je behoort. Een zon getinte huid in de winter stond jarenlang symbool voor luxe en tijd: je kon het betalen en had de vrijheid naar de zon te gaan. Het veranderde bewustzijn met betrekking tot zonschade en huidkanker bracht een mentaliteitsverandering teweeg binnen een bepaalde groep die de huid juist ging beschermen. In veel Aziatische landen staat een lichte huid symbool voor rijkdom, omdat je niet op het land hoeft te werken. Slanke/dunne mensen zijn het symbool geworden van zelfbeheersing in een tijd met een overvloed aan eten in de westerse wereld. De expositie Bodyart in het Tropenmuseum illustreerde dat etnische groepen door middel van lichaamsversieringen als scarification zich met elkaar verbonden voelden en onderdeel zijn van hun stam. 

Conclusie: Mooi maken en verfraaien is een oer gegeven. Wat de mens als mooi ervaart, is terug te voeren naar cultuur, groepsdwang en status.

Lees ook:

MOOI - deel 1: Universeel of perceptie